Aanbod 2023-2024
|
De suite Arcana van Rudolf Escher is wellicht 's Nederlands grootste meesterwerk voor piano. Het werk is een uiting van een innerlijke strijd, donker, waarbij de finale in een emotionele 'rollercoaster' toewerkt naar een grandioze overwinning op de duistere krachten. Naar Eschers eigen woorden is dit werk "een uiting van een bezielde geest contra ontaarding en destructie", geschreven tijdens de Tweede Wereldoorlog in 1944. Het is een aanklacht tegen de oorlog maar werkt tegelijkertijd bevrijdend, zowel fysiek voor de pianist als emotioneel voor de luisteraar. De zeggingskracht ervan blijft actueel en ook de kwaliteit onbetwist. Dit Nederlandse meesterwerk verdient een veel bredere bekendheid.
Rudolf Escher verloor zijn werken bij het bombardement op Rotterdam. Hij ondervond aan den lijve hoe het is om zijn levenswerk vernietigd te zien worden. Escher was genoodzaakt als het ware opnieuw te beginnen. Dit grootse pianowerk onstond daarna en noemde hij aanvankelijk Arcana Musae Dona: Geheim geneesmiddel door de muzen geschonken. Later veranderde hij de naam in Arcana. In dit recital staat Arcana van Rudolf Escher centraal, en dit wordt aangevuld met muziek van Claude Debussy, Maurice Ravel en delen uit de Java Suite van Leopold Godowski (Eschers jeugd bracht hij door in Nederlands-Indië. Naar eigen zeggen heeft de gamelan een grote invloed gehad op zijn muzikale ontwikkeling.) Ook klinkt de Sonate uit 1930 van Eschers leermeester Willem Pijper, en de Frankrijk georiënteerde Suite van Leo Smit. In het teken van 75 jaar bevrijding werkt Tobias Borsboom ook samen met de Leo Smit Stichting. Zij brengen verschillende programma's over vervolgde componisten, waaronder met het Leo Smit Ensemble en vertelconcert De Blues van Kattenburg. |
DEBUSSY
|
“Als je niet de mogelijkheden hebt te reizen, moet je het goed maken met de verbeelding” - C. Debussy
Bovenstaand citaat geldt niet alleen voor de componist, maar ook voor de uitvoerder en de luisteraar. Debussy was een meester in het vangen en oproepen van beelden, zonder daarbij heel expliciet te zijn. Collegacomponist Manuel de Falla merkte ooit eens op dat “geen één maat van zijn Soirée dans Grenade ontleend is aan de Spaanse folklore, maar dat toch de hele compositie tot in de kleinste details Spanje bewonderenswaardig uitstraalt". Ook was Debussy nog nooit in Granada geweest. Zijn inspiratie haalde hij uit een ansichtkaart! Debussy kon met minimale middelen de meest prikkelende beelden oproepen zoals hij meesterlijk demonstreert in zijn Préludes, zoals in Voiles, en daarbij kon Debussy waanzinnige klankeffecten uit de piano toveren, hetgeen hij veelvuldig aanwendt in Feux d'artifice en Le jardin dans la pluie. Leopold Godowski was een meester op zijn eigen manier. De 'Pianist der Pianisten' zoals hij ook wel wordt genoemd, was een autodidactische pianovirtuoos, die ervan hield om bestaande werken te bewerken om de pianistische mogelijkheden verder op te rekken voor meer emotioneel effect en virtuositeit. Zijn bewerkingen van de Études van Chopin zijn hier een goed voorbeeld van. In die zin zet hij de weg voort die al door Liszt was geplaveid. Met de Java Suite wilde Godowski een nieuw soort genre ontwikkelen, namelijk die van de Phonorama's: Landschappen in klanken uitgebeeld. Door een ernstige hersenbloeding kon hij zijn ideeën niet veel verder uitwerken. Wel laat hij met de Java Suite twaalf onwaarschijnlijk mooie parels aan stukken na die het landschap en het leven op Java uitbeelden. Debussy heeft weinig kunnen reizen, aangezien hij daar vaak niet de financiële middelen voor had. Vandaar deze uitspraak, die wellicht ook wel uit de mond van Franz Schubert had kunnen komen. Schubert heeft zijn hele leven in Wenen doorgebracht, afgezien van een paar korte uitstapjes naar naburige plaatsen. Toch identificeerde hij zich sterk met een zeker ‘wanderer’ personage, zij het op poëtisch of filosofisch vlak. Te denken valt aan de protagonist uit Die Winterreise, of inderdaad de ‘Wanderer’ Fantasie, die muzikaal gebaseerd is op het lied Der Wanderer: Een eenzame doler op zoek naar het geluk. Misschien identificeerde Schubert zich ook wel met Gretchen am Spinnrade uit de roman Faust van J.W. von Goethe, die in haar kamer blijft, achter haar spinnewiel. Ze kijkt door het raam, wachtend op haar geliefde Faust, verlangend naar liefde. |
Pan & De Verklanking van Universele Eenheid
|
|
"Borsbooms fraaie, kleurrijke, genuanceerde en mooi gebalanceerde, technisch onberispelijke en muzikaal zeer geslaagde pleidooi maakte een diepe indruk" Recensie van Nováks "Pan" in "Pianist", door Olga de Kort "Borsboom speelde dit intrigerende werk overtuigend en dynamisch, met aandacht voor elk detail." Recensie in de Provinciale Zeeuwse Courant, door Jeanette Vergouwen |
|
Vítězslav Novák (1870-1949) Pan, een toongedicht. Op. 43 (1910): I. Prolog II. Hory (Bergen III. Moře (Zee) IV. Les (Woud) V. Žena (Vrouw) Pan, op. 43 van Tsjechische componist Vítězslav Novák is een uitdrukking van oerkrachten, het samengaan van sublieme landschappen en menselijke emoties, verenigd in de oude mythische bosgod Pan. Dit werk van grootse proporties, een meer dan vijftig minuten durende toongedicht is in vijf delen: Proloog, Bergen, Zee, Bos en Vrouw. Pan leidt ons als een gids door zijn rijk, en laat ons horen hoe is het om daarin op te gaan. Met zijn half menselijk en half dierlijke uiterlijk vertegenwoordigt hij zowel de menselijke drijfveren als de sublieme harmonie van de natuur. Natuurkrachten worden muzikaal opgeroepen, van overweldigend en majesteitelijk, naar subtiel en sensueel, tot serene rust; een meesterwerk van neo-romantische aard en modernistische harmonieën. Van begin tot eind heerst er een grote thematische eenheid in verschillende lagen, waardoor op elk moment een verbinding met de rest van het stuk gevoeld kan worden. Deze ingenieuze en minutieuze thematische eenheid, bewerkstelligd door het pan-thema van vijf noten kan gezien worden als de verklanking van het universum, waar ook het woord ‘pan’ (Grieks voor alles, heelal) op doelt. Maryleen Schiltkamp Tobias Borsboom is voor dit concert in samenwerking met de kunstenares Maryleen Schiltkamp die dit pianowerk vanuit haar discipline op geheel eigen wijze interpreteert. Schiltkamp, die vele jaren in Praag heeft gewoond en gewerkt, heeft bij de vijf delen van Pan olieverf schilderijen gemaakt. Zij componeert haar schilderijen op een unieke manier, namelijk de structuur van de muziekcompositie volgend. Deze ‘Pan’ schilderijen zullen worden tentoongesteld. Zij schildert ook live gelijktijdig met de muziek schilderen als performance art, 'live music painting', waarbij het kunstwerk voor de ogen van het publiek zal ontstaan. |
|